Çocuklarda Kilo Sorunu Nedir? Nasıl Önlenebilir?
Çocuklarda kilo sorunu, yaygın şekliyle şişmanlık veya obezite, tüm dünyada önemli bir sağlık sorunudur. Amerika Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi‘ne göre dünyada okul çağındaki 155 milyon çocuğun kilo sorunu olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca, 5 yaşın altındaki 22 milyon çocuk da şişmanlık sınırlarının üzerindedir. Çocuklarda şişmanlık oranları, tüm ülkelerde hızla artmaktadır.
Uzun yıllar yetişkin hastalığı olarak kabul edilen şeker hastalığı ve kalp hastalıklarına yönelik risk faktörleri artık çocuklarda da alarm verici boyutlara çıkmıştır.
Çocukluk çağındaki kilo sorunu genellikle çok fazla yemek yenmesine ve çok az egzersiz yapılmasına bağlıdır. Çocuklarda obezite/şişmanlık tedavisi ve önlenmesi evde başlar. En etkili yol, tüm ailenin sağlıklı alışkanlıklar kazanmasıdır.
Ailede davranış değişiklikleri yapılması
Tek başına çocuğun değil, tüm ailenin yaşam tarzlarında sağlıklı yönde değişiklikler yapması gerekmektedir. Bu nedenle günlük yaşamda kolayca uygulanabilecek aşamalı değişiklilerin gerçekleştirilmesi ve uzun dönemde korunması şişmanlık / obezite ile mücadelede çok önemlidir.
Kilo sorunu yaşamadan önlem almak kilo sorunu ile baş etmede en etkili ve kolay olan yoldur. Bunun için, yemek sırasında televizyonun kapatılması, gazlı içecekler yerine su veya süt içilmesi, haftada bir kez yemekten sonra ailece yürüyüşe çıkılması gibi küçük değişiklikler yapılarak başlanabilir.
Önce her aile bireyi ve daha sonra tüm aile için gerçekçi hedefler belirlenmesi yararlı olabilir. (örneğin, çocuğun ara öğünlerde meyve yemesi, ailenin haftada 2 kez hep birlikte yürüyüşe çıkması gibi) Bunun yanı sıra eski alışkanlıklara geri dönülmesini kolaylaştıran faktörler belirlenmeli ve bunlara karşı önlemler alınmalıdır. Hedeflere ulaşılması sık sık ödüllendirilmelidir. Örneğin, çocuğunuz veya aileniz hedefine ulaştığında hafta sonu birlikte pikniğe ya da sinemaya gitmek gibi etkinlikler motivasyonu arttırabilir.
Kilo sorunu ile mücadelede pozitif davranmak oldukça önemlidir. Çocuğun görünümü ve kilosu yerine, yaşam tarzında yapılan sağlıklı değişikliklere odaklanmak daha olumlu sonuçlar verecektir. İdeal kiloya ulaşma sürecinin zaman alan bir süreç olduğu unutulmamalıdır. Esnek bir yaklaşım izlenmesi de yararlı olabilir. Konulan hedeflere ulaşılması teşvik edilmelidir, ancak hedefler zorlayıcı hale geldiyse, işlemeyen bir plan yerine hedeflerin yeniden belirlendiği yeni bir plan hazırlanması daha iyi sonuç verecektir.
Kilo sorunu ile mücadele için sağlıklı bir ortamın yaratılması
Sağlıklı alışkanlıklar ve davranışlar yaratmaya çalışılırken, bu çabaları destekleyen bir ortamın yaratılması çok önemlidir. Örnek olarak şunlar verilebilir:
- Evde, besin değeri düşük abur cubur yiyecekler ve şekerli içecekler yerine, meyve, sebze, tam tahıllı besinler ve başka sağlıklı seçenekler bulundurulmalıdır.
- Fast-food ve diğer restoranlarda yemek yeme sayısı azaltılmalıdır. Mümkün olduğunca yemekler ailecek yenmelidir. Tabaklara fazla miktarda yemek konmamalıdır. Çocuklar alışverişe ve yemek hazırlanmasına katılmaya teşvik edilmelidir.
- Düzenli olarak ailenin birlikte yapabileceği yürüyüş, bisiklete binme gibi etkinlikler gerçekleştirilmelidir. Çocuklar, araba yıkama, köpek geçirme gibi atkif günlük etkinliklere dahil edilmelidir. Çocuklar okulda ya da başka mekanlarda spor yapmaya ya da kendi başına yapabileceği dans, ip atlama ya da benzer etkinliklere teşvik edilmelidir.
- Televizyon ve bilgisayar başında geçirilen zaman tüm aile için sınırlandırılmalıdır.
Kilo Sorunu Olan Çocuk İçin Pozitif Bir Model Oluşturulması
Çocuğun yeni alışkanlıklar kazanmasının en iyi yolu ona pozitif bir model oluşturulmasıdır. Ebeveynlerin davranışları çocuklara ne, ne zaman ve ne kadar yiyeceklerini öğretmeye yardımcı olacaktır.
Pozitif bir model oluşturmak için örnek davranışlar şunlar olabilir:
- Besleyici gıdalar yemek
- Eve besin değeri düşük abur cubur yiyecekler getirmemek.
- Tabağa konan yiyecek miktarını kontrol etmek
- Yüksek kalorili yemekleri sadece özel günlere saklamak
- Televizyonu kapatmak
- Her gün fiziksel olarak aktif olmak.
- Tartıda görülen kilonun değil, yaşam tarzındaki sağlıklı davranışların önemini vurgulamak.
Yaşam tarzını değiştirmek, günlük yaşam koşuşturması içinde zorlayıcı olabilir, ancak aile bir arada davranır ve bir birini desteklerse başarı olasılığı çok yükselecektir. Sonuçta bir yandan şişmanlık sorunuyla baş edilirken diğer yandan da tüm aile sağlıklı alışkanlıklar kazanacaktır.
Çocuklarda Fazla Kilo Alma Nasıl Önlenir?
Son yıllarda çocuklar arasında fazla kilolu olanların sayısı giderek artmaktadır. Bu durum hem kısa hem de uzun dönemde önemli ruhsal ve sağlıkla ilgili sorunlara yol açabilir.
Çocukların fazla kilo almasını önlemeye yönelik ipuçları
- Anne-babalar çocuklarının ne yiyebileceğini seçmelidir (evde hangi içeceklerin içileceği, ana öğünlerde ve aralarda hangi gıdaların ve içeceklerin tüketileceği, hangi restoranlara gidileceği vb.), ancak çocuklarının bu gıdalar arasında kendi seçimlerini yapmalarına ve ne kadar yiyeceklerine karar vermelerine izin vermelidirler.
- Evde, atıştırılabilecek yüksek kalorili (çoğunlukla yağ ve basit şeker içeriği de yüksek olan) gıdalar yerine meyve ve sebze bulundurulmalıdır.
- Her besin grubunu içeren çok çeşitli gıdalar yenmelidir.
- Tabağa küçük porsiyonlar konmalıdır. Gerekirse yeniden yemek konabilir.
- Etler, kızartma yerine, fırın, ızgara gibi yöntemlerle pişirilmelidir.
- Kalori, yağ ve şeker içeriği yüksek soslar, sürme gıdalar sınırlandırılmalıdır.
- Az yağlı ya da yağsız, düşük kalorili süt ve süt ürünleri (yoğurt, dondurma vb) kullanılmalıdır.
- Çocuklar, okulda ve boş zamanlarında oyunlara, spor etkinliklerine ve diğer fiziksel etkinliklere katılmaya teşvik edilmelidir.
- Aile olarak aktif olunmalıdır; birlikte yürüyüşe, bisiklet binmeye, yüzmeye ve benzeri etkinliklere gidilmelidir. Televizyon karşısında geçirilen zaman sınırlandırılmalıdır.
- Televizyon seyrederken bir şeyler yemekten kaçınılmalıdır. Televizyon seyredenler çok fazla ve çok hızlı yiyebilirler ve reklamı yapılan yiyecek ve içeceklerden etkilenebilirler.
- Şeker içeriği yüksek içecekler yerine su ya da az yağlı süt gibi içecekler tüketilmelidir.
- Meyve suyu tüketimi günde iki kereyle (3/4 bardak) sınırlanmalıdır. Birçok anne-baba vitamin ve mineral içeriği nedeniyle çocuklarının meyve suyu (%100) tüketimini sınırlamamaktadır. Ancak, çok fazla meyve suyu içen çocuklar aşırı kalori alabilirler.
- Çocuklar serbestçe oynamaya teşvik edilmeli ve ev içi ve dışında oynamaya uygun alanlar yaratılmalıdır.
- Sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzı haline getirilmiş etkinlikler gibi rol modeller oluşturulmalıdır. Beslenme konusunda çocuklara baskıcı ya da kısıtlayıcı davranılmalı, yiyecekler “iyi” ya da “kötü” olarak damgalanmamalı ve yiyecekler ödül olarak kullanılmamalıdır.
Kaynaklar
1. Stroup DF, et al. Reversing the Trend of Childhood Obesity. Prev Chronic Dis 2009;6(3). http://www.cdc.gov/pcd/issues/2009/jul/08_0255.htm.
2. Huang TT, et al. A Systems-Oriented Multilevel Framework for Addressing Obesity in the 21st Century. Prev Chronic Dis 2009;6(3). http://www.cdc.gov/pcd/issues/2009/jul/09_0013.htm.
3. Mayo Clinic. Childhood obesity: Make weight loss a family affair. http://www.mayoclinic.com/print/childhood-obesity/FL00058/METHOD=print
4. The Obesity Society. Childhood Overweight. http://www.obesity.org/information/childhood_overweight.asp