Diyabet Türleri
Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabet hastalığı, yüksek kan şekerine neden olan metabolik bir hastalıktır. İnsülin hormonu, şekeri kandan hücrelerinize depolamak veya enerji için kullanmak üzere taşır. Diyabette vücudunuz ya yeterince insülin yapmaz ya da ürettiği insülini etkili bir şekilde kullanamaz.
Diyabetten kaynaklanan ve tedavi edilmeyen yüksek kan şekeri, sinirlerinize, gözlerinize, böbreklerinize ve diğer organlarınıza zarar verebilir.
Birkaç farklı diyabet türü vardır:
- Tip 1 diyabet bir olan otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, insülinin yapıldığı pankreastaki hücrelere saldırır ve onları yok eder . Bu saldırıya neyin sebep olduğu henüz tam belli değil. Diyabet hastalarının yaklaşık %10’u Tip 1 diyabet hastasıdır.
- Tip 2 diyabet, vücudunuz insüline dirençli hale geldiğinde ve kanınızda şeker biriktiğinde ortaya çıkar.
- Prediyabet, kan şekeriniz normalden yüksek olduğunda verilen addır, ancak tip 2 diyabet teşhisi için yeterince yüksek değildir.
- Gestasyonel diyabet, hamilelik sırasında ortaya çıkan yüksek kan şekeridir. Plasenta tarafından üretilen insülin bloke edici hormonlar bu tip diyabete neden olur.
Diabetes insipidus adı verilen nadir bir durum , benzer bir isme sahip olmasına rağmen diabetes mellitus ile ilgili değildir. Böbreklerinizin vücudunuzdan çok fazla sıvı aldığı farklı bir durumdur.
Her diyabet tipinin kendine özgü semptomları, nedenleri ve tedavileri vardır. Bu türlerin birbirinden nasıl farklı olduğu hakkında daha fazla bilgi edinin.
Diyabet Belirtileri
Diyabet belirtileri kan şekerinin yükselmesinden kaynaklanır.
Genel semptomlar
Diyabetin genel belirtileri şunlardır:
- artan açlık
- artan susuzluk
- kilo kaybı
- sık idrara çıkma
- bulanık görme
- aşırı yorgunluk
- iyileşmeyen yaralar
Erkeklerde Belirtiler
Şeker hastalığı genel belirtilerinin yanı sıra, diyabetli erkeklerde cinsel istekte azalma, sertleşme sornu (erektil disfonksiyon) ve azalmış kas gücü kaybı görülebilir.
Kadınlarda Belirtiler
Diyabetli kadınlarda genel diyabet belirtilerinin yanı sıra ayrıca idrar yolu enfeksiyonları, mantar enfeksiyonları ve kuru, kaşıntılı cilt gibi semptomlar olabilir .
Tip 1 diyabet
Tip 1 diyabetin belirtileri şunları içerebilir:
- aşırı açlık
- artan susuzluk
- istemsiz kilo kaybı
- sık idrara çıkma
- bulanık görme
- yorgunluk
Ayrıca ruh hali değişikliklerine de neden olabilir.
Tip 2 diyabet
Tip 2 diyabetin belirtileri şunları içerebilir:
- artan açlık
- artan susuzluk
- artan idrara çıkma
- bulanık görme
- yorgunluk
- yavaş iyileşen yaralar
Ayrıca tekrarlayan enfeksiyonlara neden olabilir. Bunun nedeni, yüksek glikoz seviyelerinin vücudun iyileşmesini zorlaştırmasıdır.
Gestasyonel diyabet
Gestasyonel diyabetli kadınların çoğunda herhangi bir semptom görülmez. Durum genellikle rutin bir kan şekeri testi veya genellikle gebeliğin 24. ve 28. haftaları arasında yapılan oral glukoz tolerans testi sırasında tespit edilir.
Nadir durumlarda, gestasyonel diyabetli bir kadın da artan susuzluk veya idrara çıkma yaşayacaktır.
Dikkat
Diyabetin semptomları o kadar hafif olabilir ki ilk başta fark edilmesi zordur. Hangi işaretlerin bir doktora başvurmanızı gerektireceğini öğrenmeniz yararlı olacaktır.
Diyabet Nedenleri
Her diyabet türü farklı nedenler ile ilişkilidir.
Tip 1 diyabet nedenleri
Tip 1 diyabetin nedeni henüz tam olarak bilinmiyor. Bazı nedenlerden dolayı, bağışıklık sistemi yanlışlıkla pankreasta insülin üreten beta hücrelerine saldırır ve yok eder. Genler bazı insanlarda bu durumda rol oynayabilir. Bir virüsün bağışıklık sistemi saldırısını başlatması da mümkündür.
Tip 2 diyabet nedenleri
Tip 2 diyabet, genetik ve yaşam tarzı faktörlerinin bir kombinasyonundan kaynaklanır. Fazla kilolu veya obez olmak da riskinizi artırır. Özellikle, karın bölgesinde fazladan yağların varlığı taşıyanlarda, hücreleri kan şekeri üzerindeki insülinin etkilerine karşı daha dirençli hale getirir.
Bu durum aileler için özellikle geçerlidir. Aile üyeleri, tip 2 diyabet olma ve aşırı kilolu olma olasılığını artıran genleri paylaşır.
Gestasyonel diyabet
Gestasyonel diyabet, hamilelik sırasında hormonal değişikliklerin bir sonucudur. Plasenta, hamile bir kadının hücrelerini insülinin etkilerine karşı daha az duyarlı hale getiren hormonlar üretir. Bu hamilelik sırasında yüksek kan şekerine neden olabilir.
Hamile kaldıklarında aşırı kilolu olan veya hamilelikleri sırasında çok fazla kilo alan kadınların gestasyonel diyabete yakalanma olasılığı daha yüksektir.
Dikkat
Hem genler hem de çevresel faktörler diyabetin tetiklenmesinde rol oynar. Diyabetin nedenleri hakkında daha fazla bilgi edebilirsiniz.
Diyabet Risk Faktörleri
Bazı faktörler diyabet riskinizi artırır.
Tip 1 diyabet
Çocuk veya gençseniz, bu hastalığı olan bir ebeveyniniz veya kardeşiniz varsa veya hastalıkla bağlantılı belirli genleri taşıyorsanız, tip 1 diyabete yakalanma olasılığınız daha yüksektir .
Tip 2 diyabet
Aşağıdaki durumlarda tip 2 diyabet riskiniz artar:
- kilolu olmak
- 45 yaşında veya daha büyük olmak
- Diyabetli bir ebeveyn veya kardeşe sahip olmak
- fiziksel olarak aktif olmamak
- gebelik (gestasyonel) diyabeti geçirmiş olmak
- prediyabet varlığı
- yüksek kan basıncı , yüksek kolesterol veya yüksek trigliserid bulunması
Gestasyonel diyabet
Aşağıdaki durumlarda gestasyonel diyabet riskiniz artar:
- kiloluysanız
- 25 yaşın üzerindeyseniz
- geçmiş bir hamilelik sırasında gestasyonel diyabetiniz ortaya çıkmışsa
- 9 kilodan daha ağır bir bebek doğurduysanız
- ailede tip 2 diyabet öyküsü var ise
- polikistik över sendromu (PCOS) var ise.
Dikkat
Aileniz, çevreniz ve önceden var olan tıbbi durumlarınız, diyabet geliştirme olasılığınızı etkileyebilir. Hangi riskleri kontrol edebileceğinizi ve hangilerini kontrol edemeyeceğinizi öğrenin.
Diyabet Komplikasyonları
Yüksek kan şekeri, vücudunuzdaki organ ve dokulara zarar verir. Kan şekeriniz ne kadar yüksekse ve onunla ne kadar uzun süre yaşarsanız, komplikasyon riskiniz o kadar artar.
Diyabetle ilişkili komplikasyonlar şunları içerir:
- kalp hastalığı , kalp krizi ve felç
- nöropati
- nefropati
- retinopati ve görme kaybı
- işitme kaybı
- iyileşmeyen enfeksiyonlar ve yaralar gibi ayak sorunları
- bakteri ve mantar enfeksiyonları gibi cilt rahatsızlıkları
- depresyon
- bunama
Gestasyonel diyabet
Kontrolsüz gestasyonel diyabet hem anneyi hem de bebeği etkileyen sorunlara yol açabilir. Bebeği etkileyen komplikasyonlar şunları içerebilir:
- erken doğum
- doğumda normalden daha yüksek ağırlıkla doğma
- yaşamın ilerleyen dönemlerinde tip 2 diyabet için artan risk
- düşük kan şekeri
- sarılık
- ölü doğum
Annede yüksek tansiyon ( preeklampsi ) veya tip 2 diyabet gibi komplikasyonlar gelişebilir . Ayrıca , genellikle sezaryen doğumunu da gerektirebilir .
Annenin ilerideki gebeliklerde gestasyonel diyabet riski de artar.
Dİkkat
Diyabet ciddi tıbbi komplikasyonlara yol açabilir, ancak durumu ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetebilirsiniz. Yararlı ipuçlarıyla diyabetin en yaygın komplikasyonlarından kaçının.
Diyabet Tedavisi
Doktorlar diyabeti birkaç farklı ilaçla tedavi eder. Bu ilaçların bir kısmı ağız yoluyla alınırken, bir kısmı da enjeksiyon şeklinde mevcuttur .
Tip 1 diyabet
İnsülin tip 1 diyabet için temel tedavidir. Vücudunuzun üretemediği hormonun yerini alır.
En yaygın olarak kullanılan dört tip insülin vardır. Ne kadar hızlı çalışmaya başladıklarına ve etkilerinin ne kadar sürdüğüne göre farklılık gösterirler:
- Hızlı etkili insülin 15 dakika içinde etkisini göstermeye başlar ve etkisi 3 ila 4 saat sürer.
- Kısa etkili insülin 30 dakika içinde etkisini göstermeye başlar ve 6-8 saat sürer.
- Orta etkili insülin 1 ila 2 saat içinde çalışmaya başlar ve 12 ila 18 saat sürer.
- Uzun etkili insülin enjeksiyondan birkaç saat sonra etkisini göstermeye başlar ve 24 saat veya daha uzun sürer.
Tip 2 diyabet
Diyet ve egzersiz, bazı kişilerin tip 2 diyabeti yönetmesine yardımcı olabilir. Yaşam tarzı değişiklikleri kan şekerinizi düşürmek için yeterli değilse, ilaç almanız gerekir.
Bu ilaçlar kan şekerinizi çeşitli şekillerde düşürür:
Bu ilaçlardan birden fazlasını almanız gerekebilir. Tip 2 diyabetli bazı kişiler de insülin alır.
Gestasyonel diyabet
Hamilelik sırasında kan şekeri seviyenizi günde birkaç kez izlemeniz gerekecektir . Yüksekse, diyet değişiklikleri ve egzersiz onu düşürmek için yeterli olabilir veya olmayabilir.
Mayo Clinic’e göre, gestasyonel diyabetli kadınların yaklaşık yüzde 10-20’sinin kan şekerini düşürmek için insüline ihtiyacı olacak. İnsülin büyümekte olan bebek için güvenlidir.
Dikkat
Doktorunuzun reçete ettiği ilaç veya ilaç kombinasyonu, sahip olduğunuz diyabet tipine ve nedenine bağlı olacaktır.
Diyabet ve Diyet
Sağlıklı beslenme, diyabet yönetiminin merkezi bir parçasıdır. Bazı durumlarda, diyetinizi değiştirmek hastalığı kontrol altına almak için yeterli olabilir.
Tip 1 diyabet
Kan şekeri seviyeniz, yediğiniz gıda türlerine göre yükselir veya düşer. Nişastalı veya şekerli yiyecekler kan şekeri seviyelerinin hızla yükselmesine neden olur. Protein ve yağ daha kademeli artışlara neden olur.
Doktorunuz, her gün yediğiniz karbonhidrat miktarını sınırlamanızı önerebilir . Ayrıca karbonhidrat alımınızı insülin dozlarınızla dengelemeniz gerekecektir .
Diyabete yönelik yemek planı tasarlamanıza yardımcı olabilecek bir diyetisyenle çalışmanız yararlı olacaktır. Doğru protein, yağ ve karbonhidrat dengesini elde etmek kan şekerinizi kontrol etmenize yardımcı olabilir. Tip 1 diabet diyeti için basılmış kılavuzlar da bulunmaktadır.
Tip 2 diyabet
Doğru türde yiyecekleri yemek hem kan şekerinizi kontrol edebilir hem de fazla kilolarınızdan kurtulmanıza yardımcı olabilir.
Karbonhidrat sayımı, tip 2 diyabet için yemenin önemli bir parçasıdır. Bir diyetisyen, her öğünde kaç gram karbonhidrat yemeniz gerektiğini anlamanıza yardımcı olabilir.
Kan şekeri seviyenizi sabit tutmak için gün boyunca küçük öğünler yemeye çalışın. Aşağıdakiler gibi sağlıklı yiyeceklerin tüketilmesi önemli:
- meyveler
- sebzeler
- kepekli tahıllar
- kümes hayvanları ve balık gibi yağsız proteinler
- zeytinyağı ve fındık gibi sağlıklı yağlar
Bazı diğer gıdalar kan şekerinizi kontrol altında tutma çabalarını baltalayabilir. Şeker hastalığınız varsa kaçınmanız gereken yiyecekleri keşfedin.
Gestasyonel diyabet
İyi dengelenmiş bir diyetti yemek bu dokuz ay boyunca siz ve bebeğiniz her ikiniz için önemlidir. Doğru yiyecek seçimlerini yapmak, diyabet ilaçlarından kaçınmanıza da yardımcı olabilir.
Porsiyon boyutlarınızı izleyin ve şekerli veya tuzlu yiyecekleri sınırlayın. Büyüyen bebeğinizi beslemek için biraz şekere ihtiyacınız olsa da, çok fazla yemekten kaçınmalısınız.
Bir diyetisyen veya beslenme uzmanının yardımıyla bir beslenme planı yapmayı düşünün. Diyetinizin doğru makro besin karışımına sahip olmasını sağlarlar.
Diyabet Teşhisi
Diyabet semptomları olan veya hastalık riski taşıyan herkes test edilmelidir. Kadınlar, gebeliğin ikinci veya üçüncü trimesterlerinde rutin olarak gestasyonel diyabete yönelik olarak test edilir .
Doktorlar, prediyabet ve diyabeti teşhis etmek için bu aşağıdaki kan testlerini kullanır:
- Açlık plazma glukozu (FPG) testi, 8 saat aç kaldıktan sonra kan şekerinizi ölçer.
- A1C testi önceki 3 ay içinde kan şekeri seviyelerinin anlık görüntü sağlar.
Gestasyonel diyabeti teşhis etmek için doktorunuz hamileliğinizin 24. ve 28. haftaları arasında kan şekeri seviyenizi test edecektir.
- Glikoz yükleme testi sırasında, şekerli bir sıvı içtikten bir saat sonra kan şekeriniz kontrol edilir.
- 3 saatlik glikoz tolerans testi sırasında, gece boyunca aç kaldıktan ve ardından şekerli bir sıvı içtikten sonra kan şekeriniz kontrol edilir.
Diyabetin teşhisi ne kadar erken konursa, tedaviye o kadar erken başlayabilirsiniz. Test yaptırmanız gerekip gerekmediğini öğrenin ve doktorunuzun yapabileceği testler hakkında daha fazla bilgi edinin.
Diyabeti Önleme
Tip 1 diabet, bağışıklık sistemindeki bir sorundan kaynaklandığı için önlenemez. Genleriniz veya yaşınız gibi bazı tip 2 diabet nedenleri de kontrolünüz altında değildir.
Yine de diğer birçok diabet risk faktörü kontrol edilebilir. Çoğu diabet önleme stratejisi, diyet ve fitness rutininizde basit ayarlamalar yapmayı içerir.
Prediabet teşhisi konduysa, tip 2 diabeti geciktirmek veya önlemek için yapabileceğiniz birkaç şey:
- Yürüyüş veya bisiklete binme gibi haftada en az 150 dakika aerobik egzersiz yapın .
- Kes doymuş ve trans birlikte yağların rafine karbonhidratların diyet dışında,.
- Daha fazla meyve, sebze ve tam tahıl tüketin.
- Daha küçük porsiyonlar yiyin.
- Fazla kilolu veya obez iseniz, kilonuzun yüzde 7’sini vermeye çalışın.
Bunlar diyabeti önlemenin tek yolu değil. Bu kronik hastalıktan kaçınmanıza yardımcı olabilecek daha fazla strateji keşfedin.
Hamilelikte Diyabet
Hiç diyabeti olmayan kadınlarda gebelikte aniden gestasyonel diyabet gelişebilir. Plasenta tarafından üretilen hormonlar, vücudunuzu insülinin etkilerine karşı daha dirençli hale getirebilir .
Gebe kalmadan önce diyabeti olan bazı kadınlar, bu hastalığı hamileliğe taşırlar. Buna pre-gestasyonel (gebelik öncesi) diabet denir.
Doğumdan sonra gestasyonel diyabetinizin ortadan kalkması beklenir, ancak daha sonra diabet olma riskinizi önemli ölçüde artırır.
Uluslararası Diyabet Federasyonu’na (IDF) göre, gestasyonel diyabetli kadınların yaklaşık yarısı doğumdan sonraki 5 ila 10 yıl içinde tip 2 diabet geliştirecektir.
Hamileliğiniz sırasında diabet hastası olmak, yeni doğan bebeğiniz için sarılık veya solunum problemleri gibi komplikasyonlara da yol açabilir.
Hamilelik öncesi veya gestasyonel diabet teşhisi konulursa, komplikasyonları önlemek için özel izlemeye ihtiyacınız olacaktır. Diabetin hamilelik üzerindeki etkisi hakkında daha fazla bilgi edinin.
Çocuklarda Diyabet
Çocuklar hem tip 1 hem de tip 2 diabet olabilirler. Özellikle gençlerde kan şekerini kontrol etmek önemlidir, çünkü hastalık kalp ve böbrekler gibi önemli organlara zarar verebilir.
Tip 1 diabet
Otoimmün diabet formu olan bu tip genellikle çocuklukta başlar. Ana semptomlardan biri artan idrara çıkmadır. Tip 1 diyabetli çocuklar tuvalet eğitimini aldıktan sonra yatağını ıslatmaya başlayabilir.
Aşırı susuzluk, yorgunluk ve açlık da bu durumun belirtileridir. Tip 1 diyabetli çocukların hemen tedavi edilmesi önemlidir. Hastalık, yüksek kan şekeri ve dehidrasyon (aşırı sıvı kaybı) gibi acil durumlara neden olabilir .
Tip 2 diabet
Önceleri Tip 1 diaabet, “juvenil diabet” olarak adlandırılıyordu çünkü çocuklarda tip 2 çok nadir görülüyordu. Ancak günümüzde özellikle gelişmiş toplumlarda artık daha fazla çocuk fazla kilolu veya obez olduğundan, tip 2 diyabet bu yaş grubunda gittikçe daha yaygın hale geliyor .
Mayo Clinic’e göre tip 2 diyabetli çocukların yaklaşık yüzde 40’ında semptom görülmüyor, hastalık genellikle muayene sırasında teşhis ediliyor.
Tedavi edilmeyen tip 2 diabet, kalp hastalığı, böbrek hastalığı ve körlük gibi yaşam boyu süren komplikasyonlara neden olabilir. Sağlıklı beslenme ve egzersiz, çocuğunuzun kan şekerini yönetmesine ve bu sorunları önlemesine yardımcı olabilir.
Tip 2 diabet, gençlerde hiç olmadığı kadar yaygın. Belirtileri nasıl tespit edeceğinizi öğrenirseniz olası bir durumda çocuğunuzun doktoruna bildirebilirsiniz.
Sonuç Olarak
Bazı diyabet türleri – tip 1 gibi – kontrolünüz dışındaki faktörlerden kaynaklanır. Diğerleri – tip 2 gibi – daha iyi yemek seçenekleri, artan aktivite ve kilo kaybı ile önlenebilir. Potansiyel diyabet risklerini doktorunuzla konuşabilirsiniz. Risk altındaysanız, kan şekerinizi test ettirin ve kan şekerinizi yönetmek için doktorunuzun tavsiyelerine uyun.
İdeal kilonuzu hesaplamak isterseniz buraya tıklayın.
Tüm ülkeler için cinsiyete göre ortalama boy uzunluklarını görmek için buraya ve yine tüm ülkeler için cinsiyete göre kilo ortalaması nedir görmek için buraya tıklayın.
Adet takvimini görmek yada yumurtlama zamanınızı hesaplamak için buraya veya vücut ısısı yöntemini öğrenmek için ise buraya tıklayın.