Hashimato Tiroiditi (Kronik Tiroid) Hastalığı Nedir?
Hashimoto Troiditi yada diğer adıyla Kronik Tiroidit Hastalığı, tiroid bezinin işlevinin azalması olan hipotiroidizme yol açan, tiroidin yavaş gelişen kalıcı bir iltihabıdır. En sık orta yaştaki kadınlar etkilenmektedir.
Hashimoto tiroiditi, tiroid hücrelerine zarar veren ve onların hormon üretme yeteneğini tehlikeye atan bağışıklık hücrelerinin ve otoantikorların üretimi ile seyreden bir hastalıktır. Üretilebilen tiroid hormonu vücudun gereksinimine yetmediği zaman hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması) ortaya çıkar.
Haşimato Hastalığı Belirtileri
Bazı hastalarda tiroid bezi büyüyebilir ve guatr meydana gelebilir.
Hashimoto tiroiditi olan birçok hastada yıllarca herhangi bir belirti olmayabilir ve tanı rutin muayene esnasında tiroid bezinde büyüme veya kan değerlerinde anormallik saptanması ile tesadüfen konulabilir. Semptomlar ya boyundaki guatrın çevreye baskı yapmasına ya da kanda tiroid hormonunun düşmesine bağlı olarak ortaya çıkarlar. Hastalığın ilk belirtisi boynun ön alt kısmında bir şişlik olarak ortaya çıkabilir. Bu durum tedavisiz bırakıldığında hasta yutma, hatta nefes alma güçlüğü bile çekebilir.
Hipotiroidi gelişen Hashimoto tiroiditi bulunan hastalarda şu belirtiler görülebilir:
- Halsizlik
- Uyuşukluk
- Unutkanlık
- Öğrenme güçlüğü
- Kuru ve kırılgan saçlar ve tırnaklar
- Ciltte kuruma ve kaşınma
- Yüzde şişme
- Kabızlık
- Kas ağrıları
- Kilo alma
- Fazla adet kanaması
- Düşük sıklığında artma
- Birçok ilaca karşı duyarlılığın artması
Hashimoto tiroiditi olan bireylerdeki tiroid büyümesi ve/veya hipotiroidi birçok hastada ilerleme eğilimi gösterir ve semptomlarda yavaş yavaş kötüleşme meydana gelir. O yüzden bu belirtileri gösteren hastaların tesbit edilmesi ve tiroid hormonuyla uygun bir şekilde tedavi edilmesi gerekir.
Haşimato Troidi Hastalığı Oluş Mekanizması
Hashimoto tiroiditi bağışıklık sistemindeki bir işlev bozukluğunun sonucunda ortaya çıkar. Hashimoto tiroiditi olan bir kişinin bağışıklık sistemi normal tiroid hücrelerini hatalı bir şekilde yabancı bir doku olarak algılar ve bu hücreleri yok etmek için antikorlar üretir. Çeşitli çevresel faktörler araştırılmış olmasına rağmen, hiçbirinin Hashimoto tiroiditinin nedeni olduğu kanıtlanmamıştır.
Hipotiroidisi olan bir hastanın bazal metabolizma hızı azaldığı için, tiroid bezinin az çalışması genellikle bir miktar kilo alınmasına neden olur. Hipotroidisi olan bireylerdeki kilo alımının nedenleri de karmaşık olup, her zaman aşırı yağ birikmesine bağlı olmaz. Hipotroidisi olan bireylerde alınan ekstra kiloların çoğu aşırı tuz ve su birikimine bağlıdır. Hipotiroidi nadiren aşırı kilo alımına neden olur. Genelde hipotiroidinin şiddetine bağlı olarak vücut ağırlığı değişikliği yaklaşık 2.25 ile 4.5 kg arasındadır. Hipotiroidiye bağlı kilo alımının büyük bölümü tuz ve su birikimine bağlı olduğundan, bu durumun tedavi edilmesi durumunda belirli ölçüde (genellikle vücut ağırlığının % 10’undan az) bir kilo kaybı beklenebilir. Hipotiroidi tedavi edilip tiroid hormonları normal düzeylere geri döndükleri zaman, kilo alma ve verme kapasitesi tiroid sorunu olmayan bireylerdekinin aynısı olacaktır.
Tiroid Bezi ve Kilo Arasında ne Tür Bir İlişki var?
Vücut ağırlığı, metabolizma ve tiroid hastalığı arasında karmaşık bir ilişki olduğu çok uzun zamandır bilinmektedir. Tiroid hormonları hayvanlarda ve insanlarda metabolizmayı düzenler. Metabolizma ise belli bir sürede vücut tarafından kullanılan oksijen miktarı ölçülerek belirlenir. Bu ölçümün istirahat halinde iken gerçekleştirilmesi durumunda elde edilen sonuç bazal metabolizma hızı (BMH) olarak bilinir. Gerçekten de bazal metabolizma hızının ölçümü, bir hastanın tiroid bezinin durumunu değerlendirmek için kullanılan en eski yöntemlerden biridir. Tiroid bezleri çalışmayan hastaların BMH değerleri düşük, tiroid bezi fazla çalışan hastaların BMH değerleri ise yüksek bulunmuştur. Daha sonraki araştırmalar bu gözlemleri tiroid hormon düzeyi ölçümleri ile birleştirerek düşük tiroid hormonu düzeylerinin düşük, yüksek tiroid hormonu düzeylerinin ise yüksek BMH değerleriyle ilişkili olduğunu göstermiştir. Çoğu hekim uygulamasının çok karmaşık olmasından ve tiroidden başka birçok faktörden etkilenmesinden dolayı artık BMH ölçümlerini kullanmamaktadır.
BMH ile vücut ağırlığı arasında nasıl bir ilişki vardır?
BMH’lar arasındaki farklar enerji dengesindeki değişiklikler ile ilişkilidir. Enerji dengesi alınan kalori miktarı ile vücudun kullandığı kalori miktarı arasındaki farkı yansıtır. BMH’yı artıran ilaçların verildiği hayvanlarda negatif bir enerji dengesi oluşmakta, bu da kilo kaybı ile sonuçlanmaktadır. Bu tip araştırmalara dayanan birçok insan tiroid hormonu düzeylerindeki değişikliklerin BMH değişikliğine yol açması nedeniyle, bunun enerji dengesinde ve vücut ağırlığında benzer değişikliklere yol açacağı sonucuna varmıştır. Fakat, BMH’lar vücut ağırlığı ile tiroidi birbirine bağlayan tek bağ değildir. Örneğin hayvanlarda metabolizma hızları çeşitli yöntemlerle (örneğin vücut ısısı düşürülerek) azaltıldığında, bu hayvanlar sıklıkla beklenen kilo artışını sergilememektedirler. Dolayısıyla metabolizma hızı, enerji dengesi ve vücut ağırlığı değişiklikleri arasındaki ilişki çok karmaşıktır.
Tiroid hormonu dışında enerji tüketimini, besin alımını ve vücut ağırlığını denetleyen birçok hormon, protein ve kimyasal madde bulunmaktadır. Tüm bu maddeler enerji tüketimini düzenleyen beyin merkezleri ve vücutta enerji alımı ile tüketimini kontrol eden dokularla etkileşim gösterdiğinden, bu faktörlerden yalnızca birisinin (örn. tiroid hormonu) değiştirilmesinin bir bütün olarak vücut ağırlığı üzerinde göstereceği etkileri öngörebilmemiz mümkün olmamaktadır. O nedenle bugün tiroid durumunda yapılacak bir değişikliğin bireyin vücut ağırlığı üzerinde göstereceği etkiyi önceden tahmin edememekteyiz.
Hipertiroidi ile vücut ağırlığı arasında nasıl bir ilişki vardır?
Hipertiroidisi (tiroid bezinin fazla çalışması) olan hastalarda BMH arttığından, tiroid bezi fazla çalışan birçok hasta gerçekten de kilo kaybeder. Ayrıca kilo kaybı meydana gelme olasılığı tiroidin fazla çalışma derecesi ile ilişkilidir. Böylece eğer tiroid aşırı fazla çalışıyorsa, kişinin BMH’sı artar ve bu da vücut ağırlığının korunabilmesi için kalori gereksiniminin yükselmesine yol açar. Eğer söz konusu birey aşırı kalori yakma sürecini dengelemek amacıyla kalori alımını artırmazsa, kilo kaybı meydana gelir.
Daha önce ifade edildiği gibi, iştahımızı, metabolizmamızı ve aktivitemizi düzenleyen faktörler çok karmaşıktır ve tiroid hormonu bu karmaşık sistemdeki faktörlerden yalnızca biridir. Bununla birlikte, genel olarak hipertiroidi ne kadar şiddetliyse, kilo kaybı da o kadar fazladır. Kilo kaybı, bir tiroiditin (tiroid iltihabı) toksik fazında olduğu gibi tiroid hormonlarının yükselmiş olduğu diğer durumlarda ve tiroid hormonu hapları çok yüksek dozda alınıyorsa da gözlenebilir. Hipertiroidi iştahı da artırdığından, bazı hastalar kilo vermeyebilir, hatta bazıları kalori alımının ne kadar arttığına bağlı olarak kilo bile alabilirler.
Neden hipertiroidi tedavi edildiğinde kilo alınır ?
Hipertiroidi anormal bir durum olduğundan, tersine döndürülmesi durumunda kilo kaybının sürdürülemeyeceğini de öngörebiliriz. Gerçekten de durum böyle olur. Genelde hipertiroidi durumunda kaybedilen kilolar, bu durum tedavi edildiğine yeniden alınır.
Hipotiroidi ve kilo alma arasında nasıl bir ilişki vardır?
Hipotiroidisi (tiroid bezinin az çalışması) olan bir hastanın BMH’sı azaldığından, az çalışan tiroid bezi genellikle bir miktar kilo alımı ile ilişkilidir. Daha şiddetli hipotiroidisi olan bireylerde sıklıkla kilo alımı da daha fazladır. Fakat hipotiroidiye bağlı BMH azalması genellikle hipertiroidiye bağlı belirgin artıştan çok daha az çarpıcıdır ve az çalışan tiroide bağlı vücut ağırlığı değişikliklerinin daha ılımlı olmasına yol açar. Hipotiroidisi olan bireylerdeki kilo alımının nedenleri de karmaşık olup, her zaman aşırı yağ birikmesine bağlı olmaz. Hipotiroidisi olan bireylerde alınan ek kiloların çoğu aşırı tuz ve su birikimine bağlıdır. Hipotiroidi nadiren aşırı kilo alımına neden olur. Genelde hipotiroidinin şiddetine bağlı olarak tiroid bezine bağlanabilen kilo alımı yaklaşık 2.25 ile 4.5 kg arasındadır. Son olarak, eğer saptanan tek hipotiroidi semptomu kilo alımı ise, bunun yalnızca tiroid bezine bağlı olması olasılığı daha düşüktür.
Hipotiroidi tedavi edildikten sonra ne kadar kilo verilmesi beklenebilir?
Hipotiroidiye bağlı kilo alımının büyük bölümü tuz ve su birikimine bağlı olduğundan, bu durumun tedavi edilmesi durumunda ufak (genellikle vücut ağırlığının % 10’undan az) bir kilo kaybı beklenebilir. Hipertiroidi tedavisinde olduğu gibi, hipotiroidideki anormal durumun tiroid hormonu ile tedavi edilmesi sonrasında bu durum ortaya çıkmadan önceki vücut ağırlığına geri dönülmesi beklenir. Fakat hipotiroidi genellikle uzun bir dönemde geliştiğinden, başarılı bir tedavi sonrasında anlamlı bir kilo kaybının meydana gelmemesi oldukça sık görülür. Tekrar söylemek gerekirse, eğer kilo alımı dışında hipotiroidinin tüm semptomları tiroid hormonu tedavisi ile kayboluyorsa, o zaman kilo alımının yalnızca tiroide bağlı olması olasılığı daha düşüktür. Hipotiroidi tedavi edilip tiroid hormonları normal düzeylere geri döndükleri zaman, kilo alma ve verme kapasitesi tiroid sorunu olmayan bireylerdekinin aynısı olacaktır.